Uroczystość Bożego Narodzenia wprowadzono do kalendarza świąt kościelnych w IV wieku. Dwieście lat później ustaliła się tradycja wieczornej kolacji, zwanej wigilią. W Polsce zaczęto ją obchodzić wkrótce po przyjęciu chrześcijaństwa, choć na dobre przyjęła się dopiero w XVIII w. 

Wieczerza wigilijna jest niewątpliwie echem starochrześcijańskiej tradycji wspólnego spożywania posiłku, zwanego z grecka agape, będącego symbolem braterstwa i miłości między ludźmi. Gdy w drugiej połowie IV w. Synod w Laodycei zabronił biesiadowania w świątyniach, zwyczaj ten przeniósł się do domów wiernych.

Wigilia (łac. czuwanie) – pierwotnie oznaczała straż nocną i oczekiwanie. W słowniku kościelnym nazywa się tak dzień poprzedzający większe święto. Dawniej w każdą wigilię obowiązywał post. Do stołu wigilijnego siadano, gdy zabłysła pierwsza gwiazda. Miała ona przypominać Gwiazdę Betlejemską prowadzącą pasterzy i magów do Betlejem.

Od 2003 roku – zgodnie z formułą przykazań kościelnych, zatwierdzonych przez Watykańską Kongregację Nauki Wiary – formalnie nie obowiązuje już post w Wigilię Bożego Narodzenia. Biskupi polscy zachęcają jednak wierzących do dochowania wierności tej wieloletniej tradycji. Wigilia postna obowiązuje katolików wówczas, gdy przypada w piątek.

W polskiej tradycji to ojciec rodziny lub najstarszy wiekiem rozpoczynał wieczerzę modlitwą, odczytaniem opisu narodzenia Pańskiego z Ewangelii św. Łukasza. Następnie dzielono się opłatkiem i składano sobie życzenia. Pod choinką ustawia się często żłóbek, dla upamiętnienia narodzenia Pana Jezusa w Betlejem. Układa się pod nią także prezenty dla najbliższych.

Wigilia w polskiej obyczajowości jest świętem rodzinnym. Podobnie jak w Polsce Wigilię obchodzi się na Litwie, na Białorusi, na Ukrainie wśród katolików łacińskich, w Czechach i na Słowacji. Nieznany poza terenami dawnej Rzeczypospolitej jest zwyczaj łamania się opłatkiem.

Po wigilii katolicy udają się tradycyjnie na pasterkę. Pasterka jest pamiątką z pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy nabożeństwa nocne należały do stałej praktyki Kościoła. Pierwsze Msze św. o północy 24 grudnia sprawowano w Betlejem. W Rzymie zwyczaj ten znany był już za czasów papieża Grzegorza I Wielkiego, pasterkę odprawiano przy żłóbku Chrystusa w bazylice Matki Bożej Większej. Charakter tej liturgii tłumaczą pierwsze słowa invitatorium, wprowadzenia do Mszy: „Chrystus narodził się nam. Oddajmy mu pokłon”.
(źródło: KAI

„W dziyń Bożigo Narodzynio,
Radość wszelkigo stworzynio;
Rozlygo szie wszyndzie,
na niebieskim furmamyncie;
Uż na wieży bijom dzwony,
rozchodzom szie na wszecki strony;
Uorgany wesoło nom grajom,
śpiywocy piyknie spiywajom;
Uoznajmójom wesołom nowinym,
zie Maryja powiła dziecinym;
Kaźdy uż czym prydzyj biezi,
by dołonczyć do pasterzi;
I jo śpieszym z życzeniami,
by przi żłóbku być tam z Wami,
Zdrowio, szczynścio, pomyślności,
niechaj dobro wśród was gości;
A coby Bożio wielko moc,
na kaźdego prziszła w Świyntom Noc;
Jezusicku kochany błogosław, prosimy Tebie,
Kaźdymu w jego wielkij potrzebie;
Udzielej nom z wysokości,
łask wielu ji uogromnej miłości;
A przi jakij zwadzie,
pokoju świyntego, dej Bożie;
Błogosław naszich gospodarzi,
niech szie im tam statek darzi;
Dej im krowy dojne,
ji pozitki hojne;
Niech wom w prziszłym lecie,
miód ji mlyko ciecze;
Niech wom zbozi sypnie szumnie,
coby nie zbywało nic na gumnie;
A na stole nie brakowało tej tzw,, żywności „
udzielej nom Bożie w wielkij uobfitości;
A na tyn Nowy Rok,
zieby nie bolywoł ziodyn bok;
Zdrowio miyjcie aż za moc,
Spanio dobrego na kaźdom noc;
Byśmy w nasim kraju,
zili jako chore w raju;
I za rok, w tym tu nasim kościele,
zaś se zaspiywali szumne wesele;
TAK TO BOŻIE DEJ

Życzom ks. Marek